Totaal verwachtingloos meebewegen

Een uitje. Een gezellige middag. Even weg van de dagelijkse beslommeringen, uit het isolement. Samen creatief bezig zijn en genieten in het hier en nu. Met RAAK! komen thuiswonende mensen met dementie én hun partner of mantelzorger elke week in aanraking met kunst en cultuur. Ze luisteren naar of bewegen op muziek. Ze tekenen en schilderen, kijken naar toneel of dans, delen verhalen. Lotgenoten onder elkaar, die in een veilige setting bij RICK in Weert (weer) sociale contacten opdoen.

Cokky van Dongen is schrijver, theatermaker en regisseur. In het verleden heeft ze diverse trainingen ontwikkeld en gegeven omtrent contact maken en communiceren met mensen met dementie. Altijd met de insteek vanuit toneel.

Ze werkt dan ook met veel plezier mee aan RAAK!. Na het introductieblok, waarin deelnemers kunnen genieten van voorstellingen op het gebied van beeldende kunst, dans, muziek en theater en de docenten worden voorgesteld, bijt ze in mei 2022 het spits af met het blok toneel (verhalen, gedichten, spelen, enzovoort). “Ik vind dit prachtig om te doen. Er gebeuren tijdens deze middagen mooie dingen; mensen zijn blij dat ze hier zijn, zijn enthousiast en vertellen veel. Ze komen soms tot dingen waar ze zelf verbaasd over zijn of verrassen hun mantelzorger”, vertelt ze. “Bijvoorbeeld wanneer een man, die hier nog weinig heeft gezegd, ineens begint te zingen. Of een vrouw met een heel afwachtende houding die getriggerd wordt door een theatraal verhaal van mij en vervolgens spontaan haar verhaal deelt.”

Helder zijn in communicatie

Dergelijke reacties stemmen Cokky dankbaar. Door haar werkervaring weet ze hoe ze mensen met dementie of een lichte niet aangeboren hersenletsel (NAH) het beste kan benaderen en kan raken. “Je communiceert op een duidelijke manier waarin je altijd ‘ja’ zegt. Dus als mensen iets aandragen, ga je daarin mee. Niets ontkennen of tegenspreken. Altijd in het hier en nu. Want, wat vorige week gebeurde of volgende week gebeurt, dat wordt te ingewikkeld.”

Zelf weet ze uit ervaring hoe lastig deze communicatie soms kan zijn. “Ik heb het hele proces meegemaakt bij een vriendin van me en bij een vriendin van mijn moeder. Als je nog wilt communiceren, moet je als omgeving overal ‘ja’ op zeggen, continu je eigen verwachtingen bijstellen en inspringen op wat zich aandient. De ander constant in de hoofdrol zetten en totaal verwachtingloos meebewegen”, aldus Cokky die heel respectvol en integer omgaat met de groep.

Alles is goed

Vier weken lang is ze met de groep deelnemers in de weer met kleine teksten, verhalen en voordrachten. Het toverwoord is ‘genieten’. “Alles is goed en je kunt geen fouten maken. Via korte dialoogjes, kleine zinnetjes, maar vooral hun eigen verhalen delen we informatie. De deelnemers brengen voornamelijk zichzelf mee, blijven dicht bij hun eigen natuur en hun persoonlijke beleving.”

Ze legt uit dat je wel kunt refereren aan een herinnering, iets wat ze in het verleden vaker hebben gedaan. In een van de workshops heeft de groep met hulp van een pianiste samen gezongen, gedanst, maar ook toneelscenes gespeeld met muziek op de achtergrond. “Dan zie je mensen opbloeien, weer een beetje groeien in zelfvertrouwen en zichzelf even terugvinden.” Daarnaast werkt het ontlastend voor de mantelzorger die thuis vaak een heel programma moet bedenken en de boel draaiende moet houden. Hier kan hij of zij even achteroverleunen, zodat ze samen met de persoon met dementie nog een mooie ervaring hebben. Mensen geven dat ook terug: ‘O, wat een fijne middag!’ Eén dame is 88 jaar en zegt dat ze hiermee voor het eerst echt iets voor zichzelf doet.

Opvallend veel wederzijds respect

Bezig zijn met muziek, beeldende kunst, toneel of beweging prikkelt het brein en geeft ruimte aan het gevoel, waardoor mensen met dementie even minder kwetsbaar en onzeker zijn. De kracht van kunst ligt in het moment en in het vermogen om in te spelen op de belevingswereld van deelnemers. Het wederzijdse respect binnen de groep raakt Cokky. “Dat vind ik mooi. Ze luisteren goed naar elkaar. Iedereen vindt het andere verhaal ook oprecht mooi, luistert naar elkaar. En nu, na een paar bijeenkomsten, beginnen ze elkaar echt te stimuleren. Ze helpen elkaar verhalen op te halen. Ze ondersteunen en erkennen elkaar in hun eigenwaarde. “Het is prachtig om te doen. Deze middagen zijn heel fijn voor mensen met beginnende dementie of een niet aangeboren hersenletsel én hun mantelzorgers of partners. Vooral omdat ze even in een andere sfeer vertoeven, wat dingen kunnen loslaten en dicht bij zichzelf komen, waardoor ze weer even denken: kijk eens, dit vind ik leuk, dit kan ik, dit ga ik doen! Het hoeft niet veel meer te zijn dan dat. Het is geweldig dat mensen graag terugkomen, geweldig om te zien wat er iedere keer ontstaat en gebeurt.”